Hoe reageert ons brein

Ons brein houdt niet van dreiging. Zodra ons brein een dreiging ervaart gaat het meer primitieve gedeelte van ons brein, het limbische systeem, de controle overnemen.

Het limbische systeem wil ons beschermen tegen bedreigingen. Het brein zal daarom in opperste staat van alertheid zijn en zal zoeken naar de snelste en eenvoudigste uitweg. Het gaat op zoek naar een manier waarop het de controle kan krijgen. Als nodig dan zal het de confrontatie aangaan. Kortom, het brein stuurt ons naar vechten (controle over de ander of de situatie), vluchten (controle over jezelf en weg van de situatie) of bevriezen (controle over jezelf).

Omdat de controle wordt overgenomen door het limbische systeem, krijgt het logische, rationele deel van de hersenen, de neocortex, niet de kans om zijn werk te doen. Kort gezegd zijn we daardoor niet goed in staat om logische, rationele afwegingen te maken.

Wetenschappelijk onderzoek laat zien, dat de bedreigende situaties waar ons brein op reageert vaak te maken heeft met de volgende factoren:

• Status
  Dit heeft vooral te maken met de rangorde die je inneemt binnen je sociale systeem. Als dit wordt verstoord, dan wordt dit door het brein als bedreigend gezien.
  In een vliegtuig is vaak sprake van een andere rangorde. Het gezag wordt uitgevoerd door andere personen (de gezagvoerder en de stewardessen). Sociale status en sociale rangorde zijn ineens veel minder belangrijk geworden.
  
  
• Zekerheid
  Als je weet wat er gebeurt, als je weet waar je aan toe bent, als je weet wat je te wachten staat, als je omgeving duidelijk en voorspelbaar is, dan geeft dat een gevoel van controle. Hoe meer onduidelijkheid er in een situatie is, hoe groter het gevoel van dreiging.
  Hoewel vliegen en vliegtuigen vandaag de dag de gewoonste zaak van de wereld zijn, weten we er toch maar weinig vanaf. En juist omdat we er weinig van weten geeft dit het brein een gevoel van onveiligheid.
  
  
• Autonomie
  De mogelijkheid om zelf te kunnen reageren op een situatie, controle er op uit te oefenen en voor je eigen belang op te kunnen komen, geeft je het gevoel van ruimte. Als je deze vrijheid niet hebt voel je je als een kat in het nauw.
  In een vliegtuig heb je slechts zeer beperkt de mogelijkheid om de touwtjes in handen te nemen. Je bent voor het grootste gedeelte afhankelijk van wat anderen voor je doen en betekenen.
  
  
• Verwantschap
  Hoe meer sociale contacten je hebt binnen de omgeving waar je je bevindt, hoe meer je je op je gemak voelt. Omgekeerd geldt, dat een omgeving waarin je weinig tot geen sociale contacten hebt zeker niet bijdraagt aan een gevoel van veiligheid.
  In een vliegtuig zal je over het algemeen weinig verwantschap hebben met anderen.
  
  
• Eerlijkheid
  Eerlijkheid en vooral een gelijkwaardige verdeling van middelen dragen bij aan een gevoel van rechtvaardigheid. Een onrechtvaardige behandeling zal gepaard gaan met een verlies van een gevoel van veiligheid.
  Over het algemeen zal dit aspect in een vliegtuig van geen of ondergeschikte invloed zijn.

Zoals je ziet, zijn er nogal wat omstandigheden mogelijk, waardoor het brein zich niet op zijn gemak voelt. En dat vertaalt zich naar spanning. Voor sommigen betekent dit een gevoel van angst. Zie ook 'onlogische angst'.